Trong vòng 20 năm sau biến cố lịch sử năm 1975 có khoảng 2 triệu người Việt Nam tìm cách vượt khỏi biên giới với phương tiện chủ yếu là đường biển. Rất nhiều người trong số họ đã cập bến ở Hong Kong, Thái Lan, Malaysia…..Và cũng rất, rất nhiều người trong số họ phải trả giá chính mạng sống của mình cho khát vọng về miền đất hứa xa xôi.
Cuộc di dân diễn ra dồn dập nhất là từ năm 1975 đến 1979 nó tạo ra sự khủng hoảng về thuyền nhân tỵ nạn cho Liên hợp quốc. Có ít nhất 800.000 thuyền nhân có mặt tại các trại tỵ nạn của Liên hợp quốc trong thời gian này. Năm 1979 hội nghị quốc tế khẩn cấp về vấn đề thuyền nhân Việt Nam được triệu tâp để giải quyết. Các nước tham gia bàn bạc để giải quyết Mỹ là nước tiếp nhận khoảng hơn một nửa số thuyền nhân tỵ nạn. Số còn lại giải rác đều cho các thành viên khác của Liên hiệp quôc.
Thụy Điển là một thành viên của Liên hợp quốc và là một trong những nước đặt quan hệ ngoại giao và giúp đỡ Việt Nam từ rất sớm. Việc giải quyết vấn đề về thuyền nhân Việt Nam cũng tạo ra một áp lực cho chính phủ Thụy Điển. Từ năm 1975 nhà phát ngôn của Chính phủ Anna- Greta Leijon đã khẳng đinh việc Thụy Điển chưa từng xuất hiện các trại tỵ nạn, nên việc tiếp nhận người là hết sức khó khăn. Kèm với các điều kiện về kinh tế, khí hậu và tôn giáo khác biệt khiến cho cuộc tranh luận về tiếp nhận hoặc không tiếp nhận các thuyền viên kéo dài.
Mãi đến tháng 2 năm 1979 chính phủ Thụy điển ra quyết định tiếp nhận tạm thời 250 thuyền nhân Việt Nam. Sự kiện này đánh dấu mốc lịch sử mới: lịch sử cho những thuyền nhân Việt Nam đầu tiên có mặt tại Bắc âu. Những năm tiếp theo Thụy Điển tiếp tục nhận thêm khoảng 5000 người Việt Nam. Trong khối Bắc Âu, Thụy Điển là nước có chính sách nhân đạo và tiếp nhận người tỵ nạn Việt Nam nhiều nhất.
Các thuyền nhân Việt Nam đặt chân đến Thụy Điển được hưởng các chính sách ưu đãi,hỗ trợ, sự giúp đỡ nhiệt tình của chính phủ và người dân Thụy Điển để họ làm quen, tiếp xúc, hòa mình vào cuộc sống mới.
Qua gần 40 năm cộng đồng người Việt Nam ở Bắc Âu dần dần lớn mạnh, sống rải rác khắp nơi. Nhưng tập trung nhiều nhất là khu vực phía nam của Thụy Điển vì có khí hậu ấm áp hơn. Thụy Điển nổi tiếng là đất nước xinh đẹp và yên bình với lịch sử mấy trăm năm không chiến tranh. Nên theo thời gian càng ngày càng có thêm nhiều người Việt Nam đến định cư tại Thụy điển bằng các con đường khác nhau. Những con đường định cư tại Thụy Điển này diễn ra như thế nào, mời các bạn tìm hiểu ở các phần tiếp theo.
Vì đâu Thụy Điển lại được coi là một trong những đất nước tốt nhất thế giới?
Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.
Tôi đang ngồi trong văn phòng của mình ở thành phố thông minh Hammarby Sjöstad của địa hạt Stockholm . Hôm nay là ngày lễ bánh quế vòng của Thụy Điển . Mùi cà phê rang thuần vị, không hương liệu, cũng chả bơ, chả sữa tỏa ra từ căn bếp văn phòng. Trời đã chuyển sang những ngày Thu cuối và cái lạnh đã đến thành phố rất gần.
Đất nước này là nơi những công nghệ hiện đại nhất như thành phố thông minh Hammarby Sjöstad tồn tại song song bên những nét truyền thống lâu đời giản dị đến nực cười như ngày của chiếc bánh quế vòng, nơi đến hương cà phê cũng chả cần được làm màu và gió lạnh từ lâu đã trở thành thương hiệu quốc gia.
Cuộc sống Thụy Điển
Trong tiếng Thụy Điển có một từ mà bạn không tìm thấy từ hoàn toàn giống hệt trong tiếng Anh: “lagom” – không quá nhiều, không quá ít, vừa đủ. Một niềm tin cổ cho rằng từ “lagom” đến từ từ “laget om” có nghĩa là “vòng quanh cả đội”. Khi đó, những người Viking khi uống rượu thường uống từ một cái sừng rượu chung, mỗi người uống một ngụm rồi truyền sang cho người tiếp theo… Cứ thế, sừng rượu được chia đều cho cả nhóm và điều đặc biệt là, mỗi lần uống, mỗi người chỉ lấy được một ngụm vừa đủ, không hơn. Chiếc sừng rượu chung ấy đã mãi mãi đi vào lịch sử (hoặc truyền thuyết) nhưng ý thức hệ “lagom” thì còn tồn tại, thậm chí ăn sâu bám rễ vào xã hội Thụy Điển.
Người Thụy Điển rời sở làm lúc 4, 5h để dành thời gian bên gia đình và cho các sở thích cá nhân. Họ biết làm việc vừa đủ.
Cha mẹ Thụy Điển dù rất yêu con nhưng rèn thói quen cho con đi ngủ lúc 7, 8h tối để cha mẹ có thời gian cho nhau và cho riêng mình. Họ biết yêu vừa đủ.
Những thầy cô, cha mẹ Thụy Điển mong muốn con có thời gian chơi, ra ngoài trời và vận động thể thao. Họ chỉ mong con họ học vừa đủ.
“Lagom”, dù bị chỉ trích là làm giảm tính cạnh tranh và nỗ lực trong xã hội Thụy Điển nhưng lại được coi là tiền đề của một xã hội sống chậm, sống chất lượng và đặc biệt là sống yêu thương. Những chương trình phát triển bền vững, các hoạt động, công nghệ vì môi trường, chính sách nhập cư hào sảng, những vận động tăng cường bình đẳng (màu da, giới tính và cơ hội) và ngay cả một xã hội tôn trọng cộng đồng LGBT… là kết quả của một xã hội biết đủ cho mình, dành thời gian và sự quan tâm cho những người khác, những nhóm yếu thế hơn mình.
Trong khi các cường quốc khác nói chuyện dầu mỏ, kim ngạch xuất khẩu hay đồng tiền mạnh, Thụy Điển được gọi là “a humanitarian superpower”, cường quốc nhân đạo. Họ có thời gian quan tâm và yêu thương đến thế giới khi họ thấy đủ cho mình.
Một nghịch lý kỳ lạ xảy ra ở nơi đây, giữa một xã hội biết đủ, có một thứ không bao giờ đủ với người Thụy Điển. Ấy là ý tưởng!
Gillis Lundgren đứng trước thùng xe ô tô, trên tay ôm chiếc bàn gỗ cồng kềnh. Làm sao mà nhét được chiếc bàn này vào ô tô cơ chứ, cả Gillis lẫn người bạn đồng nghiệp đều nhìn nhau lắc đầu. Không, chắc chắn phải có cách chứ! “Giời ạ, tháo hết chân bàn ra và xếp 4 cái chân xuống dưới” Gillis nói. Câu nói đó là tiền đề tạo nên huyền thoại flatpack (đóng gói phẳng) của IKEA, thay đổi mãi mãi cách chúng ta mua đồ đạc. Gillis Lundgren là một trong những nhà thiết kế đầu tiên của IKEA, cha đẻ của chiếc giá sách Billy huyền thoại, vật dụng thậm chí còn được dùng làm Billy Index, chỉ số so sánh giá tiêu dùng của các quốc gia.
Thụy Điển đứng đầu trong danh sách các quốc gia tốt đẹp
Trong một khu ổ chuột Mỹ, bọn trẻ đang lắc lư theo điệu nhạc phát ra từ điện thoại, qua ứng dụng Spotify. Những sinh viên ngồi xe bus ở Hà Nội đang chơi Candy Crush. Những đoạn ghi âm được chạy đi chạy lại từ Ấn Độ đến Nam Phi trên SoundCloud. Và trước Viber hay Facetime, thế giới kết nối, yêu thương nhau qua Skype… 10% dân số châu Âu ngủ trên những chiếc giường IKEA, còn H&M nuôi mộng mặc đẹp cho những cô cậu bé thích mặc đẹp nhưng chả có nhiều tiền…
Những cái tên ấy xuất hiện rộng rãi và thay đổi cách chúng ta sống nhiều đến nỗi chúng ta sẽ bất ngờ khi biết chúng đến từ một đất nước nhỏ xíu, chỉ có 10 triệu dân ở tận cực Bắc. Và để có khoảng 10 thương hiệu toàn cầu thành công, tôi nói cho bạn nghe, đất nước 10 triệu dân này phải có hàng tỉ ý tưởng.
Thụy Điển đứng đầu trong danh sách quốc gia tốt đẹp (Good Country Index) thực hiện trên việc tổng hợp các thống kê của Liên Hiệp Quốc và Ngân Hàng Thế giới. Danh sách này nghiên cứu so sánh 162 quốc gia thông qua 35 tiêu chí khác nhau.
Vậy vì sao đất nước bé nhỏ, biết đủ này lại cần nhiều ý tưởng đến vậy? Bạn có thể không tin: Thời tiết khắc nghiệt đóng vai trò đặc biệt trong việc này.
Người Thụy Điển biết có những thực tế họ không thể thay đổi: Trời tuyết lạnh, không một loại cây lương thực nào có thể qua mùa Đông nơi đây và trời đổ tối lúc 3h chiều trong suốt mùa Đông. Ngạn ngữ Thụy Điển có câu: “Không có thời tiết tệ, chỉ có quần áo tệ”. Nghĩa là không có hoàn cảnh nào tệ, chỉ là bạn không có cái giải quyết tốt mà thôi. Và thế là ở đây, họ cố tìm giải pháp, thậm chí giải pháp tốt hơn và tốt hơn nữa cho hoàn cảnh họ được đặt vào.
Người Thụy Điển ít khi thể hiện cảm xúc. Tôi chưa từng nhìn thấy một người Thụy Điển nào khóc. Những người bạn Nam Âu của tôi bảo người Thụy Điển lạnh, không thể hiện cảm xúc bởi ở nước họ, việc bật khóc hay gào thét ở chốn đông người không đến nỗi “tuyệt chủng” như ở Thụy Điển. Nếu có lý giải nào cho chuyện này, tôi sẽ dùng lý giải rằng: người Thụy Điển đã quên mất cách kêu gào để than trách hay tìm sự giúp đỡ. Mùa Đông dài tối tăm, những ngôi nhà cách nhau cả dặm dạy họ cách bình tĩnh, tự tìm cách này hay cách khác giải quyết các vấn đề của mình.
Một ngày tháng 11/2016, một cơn bão tuyết tràn xuống Stockholm. Chưa có bất kỳ một sự chuẩn bị nào: Những chiếc ô tô chưa được thay bánh xe mùa Đông, những đôi ủng tuyết vẫn nằm im lìm trong kho, những công nhân lái xe dọn tuyết làm việc bán thời gian vẫn chưa vào mùa làm việc: Stockholm hỗn loạn. Hệ thống xe bus phải tạm ngừng hoạt động, bọn trẻ được nhà trường gửi về nhà, nhiều người lái xe ô tô phải bỏ xe lại trên phố và đi bộ về nhà. Chúng tôi, phần đông vẫn kẹt ở văn phòng mà chưa thể tìm cách về nhà.
“Ngày mai mọi chuyện lại ổn thôi,” một chị đồng nghiệp của tôi nói. “Chính quyền thành phố sẽ giải quyết nhanh gọn việc này”. Nhìn ra ngoài trời tuyết, những hàng xe ô tô bị bỏ lại trên đường và xe cào tuyết không thể di chuyển, tôi tự hỏi, chị ấy lấy đâu ra niềm tin mãnh liệt như thế vào chính quyền thành phố.
Vậy mà sáng hôm sau, chưa đầy 8 tiếng đồng hồ, tuyết vẫn rơi, nhưng đúng là giao thông đã thông suốt.
Mỗi khi căn hộ tôi ở có trục trặc gì về sưởi hay điện, tôi thường gọi đội sửa chữa của tòa nhà. Tôi để khóa ở chế độ đặc biệt để chìa khóa của đội sửa chữa có thể mở được cửa nhà tôi và tôi bỏ đi làm. Trong ngày, đội sửa chữa tới, mở cửa, sửa chữa rồi dời đi.
“Con không sợ họ lấy trộm thứ gì à?” mẹ tôi ngạc nhiên khi thấy tôi làm như thế. Không hề, bởi ở đây ai cũng làm thế. Tôi cũng như nhiều người Thụy Điển khác tin tưởng đội sửa chữa của tòa nhà, những người luôn làm việc chuyên nghiệp, đúng với uy tín của công ty mà họ đang đeo logo.
Thụy Điển là nước ít tham nhũng thứ 4 trong danh sách nhận thức tham nhũng (CPI) của Tổ chức minh bạch Thế giới năm 2016
Người dân tin vào chính quyền, người dân tin vào doanh nghiệp, người dân tin vào nhau… Để làm được điều này, xã hội Thụy Điển có hai tiền đề vô cùng quan trọng: Ý thức tự giác của người dân và một hệ thống điều hành minh bạch và liên kết cao của chính quyền.
Thụy Điển là nước ít tham nhũng thứ 4 trong danh sách nhận thức tham nhũng (CPI) của Tổ chức minh bạch Thế giới năm 2016.
Nếu như ở phần trước, tôi nói rằng đất nước này luôn khát khao ý tưởng mới thì một yếu tố mấu chốt giúp rất nhiều ý tưởng đó thành hiện thực, biến các cậu bé mê code thành các CEO của các start-up thành công, biến Stockholm thành thủ đô start-up mới của thế giới chính là một hệ thống minh bạch và một xã hội có niềm tin.
“Open Stockholm” là một chiến dịch của chính quyền thành phố Stockholm triển khai từ năm 2011 để biến Stockholm thành thành phố thông minh nhất thế giới. Chính quyền thành phố cam kết mở các database mà chính quyền thành phố có về giao thông, dân số, địa lý, môi trường, thông tin các tòa nhà… để các nhà khởi nghiệp có thể sử dụng để xây dựng các ứng dụng thông minh giúp ích cho công dân thành phố. Chiến dịch này đã mang rất nhiều ý tưởng thú vị thành các ứng dụng hữu ích như app tìm kiếm chỗ ngoài trời nhiều nắng để sưởi nắng (sử dụng database về thời tiết và địa lý) hay app giúp các bác tài xe tải kiếm chỗ đỗ và dỡ hàng (sử dụng database địa lý và giao thông).
Vậy đấy, một hệ thống xã hội ưu việt, một quốc gia công nghệ cao được xây dựng bằng niềm tin – nghe cũng chả khác mấy một câu đùa.
À, bạn có thể sẽ hỏi tôi là ai khi tôi viết bài viết này. Tôi không phải một người Thụy Điển. Tôi là một cô gái Việt Nam may mắn được gắn bó và yêu Thụy Điển, yêu những thiết kế tối giản và không gian Bắc Âu trắng bóc trên sàn màu gỗ phong. Và như tôi vẫn viết trong cuốn sách về tình yêu đa văn hóa của mình: Tôi yêu đủ nhiều để yêu thích việc quan sát, tìm hiểu điều gì làm nên một đất nước gần như hoàn hảo!
IKEA và HM là 2 thương hiệu hàng đầu của thế giới trong lĩnh vực nội thất gia đình và quần áo thời trang
Tác giả các cuốn sách: “Yêu một cô gái Việt” và “Anh chồng Stockholm, người tình Paris và cậu bạn thân Bangkok”
* Đất nước gần như hoàn hảo: Tựa đề bài viết lấy cảm hứng từ tên cuốn sách “Những người gần như hoàn hảo – Sự thật về điều kỳ diệu Bắc Âu” (The Almost Nearly Perfect People – The truth about the Nordic miracle) của tác giả người Anh Michael Booth.
Chính phủ và nhiều đảng khác trong quốc hội vừa đồng thuận về sửa đổi luật cho những người tị nạn đến Thụy Điển.
Luật thay đổi có nội dung rằng những người được tị nạn được sự bảo vệ của Thụy Điển sẽ không được ở lại đây bao lâu cũng được. Ngoài ra luật cũng sẽ có những điều khoản khó khăn hơn khi họ bảo lãnh gia đình của họ.
Thủ tướng bị chỉ trích vì dự luật mới của chính phủ
Tuy nhiên có rất nhiều phản đối với dự luật này. Họ nói rằng chính phủ vi phạm những luật lệ của Liên Hiệp Quốc về quyền của trẻ em và những luật lệ của Liên minh Châu Âu.
Bên cạnh đó các chuyên gia tại đại học Uppsala cho rằng dự luật này của chính phủ có thể vi phạm đối với hiến chương Liên Hiệp Quốc về nhân quyền.
– Chúng tôi không đồng ý với với họ. Nếu chúng tôi sai chúng tôi sẽ thảo luận về nó . Tuy nhiên chúng ta không thể tiếp nhận nhiều người tị nạn như mùa thu năm ngoái. Thủ tướng Stefan Löfven phát biểu.
Đại học Lund thì cho rằng chính phủ đang giúp đỡ những quốc gia không muốn tiếp nhận người tị nạn bởi vì khi Thụy Điển ra những điều luật hạn chế người tị nạn có thể sẽ khiến các quốc gia đó nghĩ rằng họ làm đúng.
Đảng Moderaterna muốn thay đổi qui định về người tị nạn. Họ muốn rằng những người tị nạn sẽ chỉ được cho phép sống ở Thụy Điển tạm thời trong thời gian 3 năm. Sau thời gian đó nhiều người trong số họ buộc phải rời Thụy Điển.
Hiện nay một người tị nạn có thể được giấy định cư vĩnh viễn. Điều này có nghĩa là người này được sống luôn ở Thụy Điển bao lâu họ muốn.
Nhưng những qui định mới ở đây cần được thay đổi, 1 đảng viên Moderaterna nói. Đề nghị đề xuất hầu hết những người tị nạn sẽ chỉ được quyền ở lại Thụy Điển trong 3 năm. Nếu họ có được công việc trong thời gian này họ có thể được nhận một giấy phép cư trú vĩnh viễn và lúc đó họ được ở lại bao lâu họ muốn.
Thời hạn này cũng có thể được gia hạn nếu vẫn còn nguy hiểm khi quay trở về quê hương của họ. Đó có thể là vẫn còn chiến tranh hoặc người đó có thể có nguy cơ bị trừng phạt bởi chính trị hoặc tương tưởng tôn giáo.
Ngoại lệ
Đảng Moderaterna cũng muốn có một hạn ngạch ngoại lệ cho người tị nạn. Những người đó là những người tị nạn được lựa chọn bởi Liên Hiệp Quốc. Moderaterna cho rằng hạn ngạch người tị nạn này sẽ được nhạn trực tiếp giấy định cư vĩnh viễn
Chỉ trích đối với đề nghị này
Một bộ phận cho rằng đề nghị tồi tệ. Họ cho rằng giấy định cư tạm thời có thể gây ra cho những người tị nạn lo lắng về tương lai của họ. Và nếu người tị nạn không chắc chắn về việc họ được ở lại hay không có thể họ sẽ không quan tâm đến việc học tiếng Thụy Điển. Điều này sẽ trở nên khó khăn hơn để họ xem Thụy Điển là nhà.
Nhưng lãnh đạo đảng Moderataterna Anna Kinberg nói ngược lại. Cô ta nghĩ rằng người tị nạn có thể càng phải tự nổ lực bản thân hơn để nhận được công việc ở Thụy Điển nếu như việc làm này sau đó có thể cho họ cơ hội được nhận giấy định cư vĩnh viễn.
Đạo luật tương tự
Trước đây điều này đã xảy ra với một đề nghị khác giống với Moderaterna. 2 đảng trong khối liên minh là Folkpartiet và Kristdemokraterna cũng muốn thay đổi thành giấy cư trú tạm thời.
Nhưng Centerpartiet đã không chấp nhận nó và muốn tiếp tục cấp giấy định cư vĩnh viễn. Đoàn thanh niên Moderaterna cũng chỉ trích với đề nghị này giống như những đảng khác đã làm trước đây.
